Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym byłych małżonków

Nierówne udziały w majątku wspólnym byłych małżonków 

Jakie są przesłanki ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym byłych małżonków i w jaki sposób można to zrobić? Co trzeba wykazać przed Sądem, aby uznano, że jeden z małżonków w większym stopniu przyczynił się do powstania majątku wspólnego i że to właśnie jemu przysługuje w tym majątku większy udział? 

Nierówne udziały w majątku wspólnym – podstawa prawna 

Zgodnie z art. 43 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.

Zasada równych udziałów w majątku wspólnym po ustaniu małżeństwa

Zasadę równych udziałów majątku wspólnego byłych małżonków należy odnosić zarówno do całego majątku wspólnego po ustaniu wspólności, jak i do poszczególnych przedmiotów należących do tego majątku. Jak słusznie podnosi się w orzecznictwie, ustanowiona w art. 43 § 1 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego zasada równych udziałów w majątku wspólnym po ustaniu wspólności stanowi konsekwencję wyrażonej w art. 23 KRO zasady równych praw i obowiązków małżonków. Zasada ta możne doznać wyjątków, o czym poniżej. 

Kiedy udziały w majątku wspólnym mogą być różne, nierówne? 

Jak wynika z przytoczonego powyżej przepisu ustanowienie nierównych udziałów zostało uzależnione od spełnienia dwóch przesłanek, tj.: istnienia ważnych powodów i nierównego stopnia przyczynienia się do powstania majątku wspólnego. Przesłanki te zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego muszą wystąpić łącznie. 

Przesłanki te zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego muszą wystąpić łącznie.Innymi słowy, sam nierówny stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego nie może być uznany za ważny powód w rozumieniu komentowanego przepisu. Znaczna różnica wysokości zarobków małżonków nie może być jedyną podstawą do przyjęcia, że wystąpiły ważne powody w rozumieniu art. 43 § 2 KRO.

Ważne powody - czyli? 

W orzecznictwie wskazuje się, że ocena ważnych powodów ma nie tylko aspekt majątkowy, ale również należy je rozpatrywać w kategoriach etycznych, co wyraża się w postulacie dokonywania ich oceny przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego.

Jak podnosi się w orzeczeniach sądów powszechnych, przy dokonywaniu oceny przesłanek ustalenia nierównych udziałów, znaczenie ma m.in. wina odnoszona do nieprzyczyniania się lub przyczyniania się w mniejszym stopniu niż to wynika z możliwości małżonka do powstania majątku wspólnego. Z przedstawionym zapatrywaniem zgodny jest Sąd Najwyższy, gdzie w postanowieniu  z 10.1.2019 r. sygn. II CSK 337/18 wskazał, że omawiana przesłanka zostaje spełniona, gdy jeden małżonków nie przyczynia się stosownie do swoich sił i możliwości zarobkowych do powstania majątku i w tym zakresie można przypisać mu winę. 

Przykładami są: niepodejmowanie pracy zarobkowej, ryzykowne przedsięwzięcia gospodarcze, doprowadzenie do powstania zadłużeń i na skutek ich ukrywania, znaczącego zwiększenia wydatków z majątku wspólnego związanych z postępowaniami egzekucyjnymi, wypowiadaniem kredytów bankowych, dopuszczenie się przestępstw przeciwko mieniu z winy umyślnej, skutkujących wielomiesięcznym pobytem w areszcie tymczasowym, przeprowadzeniem postępowania karnego, generujących znaczne koszty i uniemożliwiających osiąganie dochodów.

Co istotne, negatywnie oceniane zachowanie małżonka musi charakteryzować się pewnym natężeniem, częstotliwością, wręcz uporczywością, a nie jakąkolwiek zarzucalnością.  W postanowieniu Sądu Najwyższego z 26.11.1973 r., sygn. III CRN 227/73 została sformułowana wręcz teza, zgodnie z którą art. 43 § 2 KRO może mieć zastosowanie nie w każdym wypadku faktycznej nierówności przyczynienia się każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego, lecz tylko w tych wypadkach, gdy małżonek, przeciwko któremu skierowane jest żądanie ustalenia nierównego udziału, w sposób rażący lub uporczywy nie przyczynia się do powstania dorobku stosownie do posiadanych sił i możliwości zarobkowych. 

Nierówny stopień przyczyniania się do powstania majątku wspólnego

Drugą przesłanką ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym jest nierówny stopień przyczyniania się przez małżonków do powstania majątku wspólnego. Przy określaniu tej dysproporcji znaczenie duże odgrywa uwzględnienie okoliczności wskazanych w art. 43 § 3 KRO, tj. nakładu osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym. 

Do zastosowania art. 43 § 2 KRO konieczne jest stwierdzenie wyraźnej i istotnej różnicy w przyczynianiu się małżonków do powstania majątku wspólnego. Są to określenia na tyle nieostre, że będą one oceniane indywidualnie w każdej sprawie. 

Nie powinno budzić większych wątpliwości, że ustalenie nierównych udziałów może również polegać na pozbawieniu całego udziału jednego z małżonków w majątku wspólnym (tak m.in. post. Sądu Najwyższego z 3.12.1968 r., sygn. akt III CRN 100/68).

Na zakończenie wypada dodać, że wystąpienie przez małżonka z żądaniem ustalenia nierównych udziałów nie zostało nigdzie obwarowane żadnym terminem, ani nie ulega takie roszczenie przedawnieniu. Jednakże ustalenie nierównych udziałów nie jest możliwe po dokonaniu podziału majątku wspólnego.

Adwokat sprawy o podział majątku – Łódź Zgierz Ozorków

Oferujemy kompleksową pomoc prawną w sprawach dotyczących podziału majątku wspólnego byłych małżonków. Posiadamy wieloletnie doświadczenie w sprawach małżeńskich, w tym w sprawach o podział majaku wspólnego. Zapraszamy do konsultacji prawnych do jednej z naszych kancelarii w Łodzi, Zgierzu bądź w Ozorkowie. 

Słowa kluczowe: sprawy rodzinne, sprawy działowe adwokat Łódź, adwokat w Łodzi, Łódź porady prawne, adwokat Zgierz, adwokat Ozorków, prawnik Ozorków