Wykorzystanie dowodów z kontroli operacyjnej
kom: 723 639 158
Dowody z kontroli operacyjnej uzyskane z naruszeniem przepisów
Czy przepis art. 168b k.p.k., który wszedł w życie w dniu 15 kwietnia 2016 r. ma zastosowanie w postępowaniach sądowych zainicjowanych aktem oskarżenia wniesionym do dnia 30 czerwca 2015 r.? Na takie pytanie jednego z Sądów Apelacyjnych Sąd Najwyższy odpowiedział w swoim postanowieniu z 22 maja 2019 r. wydanym w sprawie I KZP 2/19. Co wynika z wydanego orzeczenia i jakie konsekwencje płyną z tego dla oskarżonych?
Stan faktyczny sprawy, na kanwie której wydane zostało w/w orzeczenie Sądu Najwyższego polegało mniej więcej na tym, że podstawą ustaleń faktycznych w przedmiotowej sprawie były głównie zapisy rozmów telefonicznych oskarżonych zarejestrowanych podczas przeprowadzonych kontroli operacyjnych. Do materiału dowodowego w całości wprowadzono materiały pochodzące z kontroli operacyjnej, chociaż w toku postępowania przygotowawczego prokurator nie uzyskał tzw. zgody następczej na wykorzystanie dowodów uzyskanych w toku kontroli operacyjnej w okresach przekraczających wydane przez sąd zgody pierwotne, ani też co do innych osób, które nie były objęte taką zgodą. Sąd Okręgowy rozpoznający sprawę w pierwszej instancji w oparciu o przepis art. 168b k.p.k. uznał, iż nie stanowi to przeszkody do wykorzystania dowodów w stosunku do wszystkich osób w pełnym zakresie.
Przy rozpatrywaniu wniesionej apelacji Sąd Apelacyjny zwrócił słusznie uwagę, że przepis art. 168b k.p.k. wprowadzono do porządku prawnego w dniu 15 kwietnia 2016 r., na mocy ustawy z dnia 11 marca 2016 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 437). Zawarte w przepisach art. 20- 28 tejże ustawy reguły kolizyjne nie regulują wprost zakresu czasowego stosowania art. 168b k.p.k. w odniesieniu do postępowań zainicjowanych aktem oskarżenia wniesionym przed dniem 1 lipca 2015 r. Tego zagadnienia nie rozwiązuje także przepis art. 25 ust. 1 ustawy nowelizacyjnej, bowiem dotyczy on tylko i wyłącznie spraw, w których akt oskarżenia wniesiono po 30 czerwca 2015 r.
Zasada chwytania spraw w locie
Sąd Apelacyjny zwrócił również słusznie uwagę, że na gruncie prawa karnego procesowego podstawową zasadą określania zakresu czasowego zastosowania norm karnoprocesowych jest reguła bezpośredniego stosowania ustawy nowej (chwytania spraw w locie), nakazująca stosowanie nowych przepisów już od dnia ich wejścia w życie do określonych stanów i zdarzeń procesowych, jakie zaistniały jeszcze przed tą datą.
Rozważania Sądu Najwyższego
Jak w uzasadnieniu w/w orzeczenia zauważył Sąd Najwyższy, skoro w postępowaniu jurysdykcyjnym sąd jest jego gospodarzem, zaś oskarżyciel publiczny tylko stroną, to należy uznać, że może on tylko złożyć wniosek o dopuszczenie dowodu, o którym mowa w art. 168b k.p.k., zaś podjęcie decyzji w tej kwestii należy do sądu. Mając to na uwadze Sąd Najwyższy uznał, że oba sądy zajmujące się sprawą nie rozważyły należycie kwestii wprowadzenia materiałów z kontroli operacyjnej do materiału dowodowego sprawy.
Jak wskazano przepis art. 168b k.p.k. wymaga inicjatywy prokuratora w przedmiocie wykorzystania w toczącym się postępowaniu karnym uzyskanego w wyniku kontroli operacyjnej zarządzonej na wniosek uprawnionego organu na podstawie przepisów szczególnych dowodu przestępstwa popełnionego przez inną osobę niż objętą zarządzeniem kontroli operacyjnej, przy czym inicjatywa ta na etapie postępowania sądowego powinna przybrać formę zwyczajowo przyjętego wniosku dowodowego.
Jak słusznie zauważono również w uzasadnieniu Sądu Najwyższego, może budzić również zastrzeżenia pominięcie przez Sądy okoliczności, że z dniem 11 czerwca 2011 r. weszły w życie i obowiązywały do 14 kwietnia 2016 r., m.in. przepisy art. 19 ust. 15c i 15d ustawy o Policji, stanowiące m.in, że jeżeli w wyniku stosowania kontroli operacyjnej uzyskano dowód popełnienia przestępstwa, w stosunku do którego można zarządzić kontrolę operacyjną, popełnionego przez inną osobę niż ta, wobec której była stosowana kontrola operacyjna, o zgodzie na jego wykorzystanie wobec tej innej osoby orzeka sąd na wniosek prokuratora, przy czym wniosek ten prokurator kieruje do sądu nie później niż w ciągu miesiąca od dnia otrzymania materiałów zgromadzonych podczas stosowania kontroli operacyjnej, przekazanych mu przez organ Policji, nie później jednak niż w terminie 2 miesięcy od dnia zakończenia tej kontroli.
Jak przyznano, w sprawie którą zajął się Sąd Najwyższy sąd I instancji wskazał, że w toku postępowania przygotowawczego prokurator nie dostał decyzji umożliwiającej wykorzystanie mu dowodów, uzyskanych w toku kontroli operacyjnej przeciwko oskarżonym. Oznacza to, tyle że oskarżenie przynajmniej w części zostało oparte na materiale niezgodnym z prawem, w tym zakresie gdzie nie było zgody na jego wykorzystanie, zgodnie z obowiązującymi procedurami.
Jak stwierdził Sąd Najwyższy, stanowisko prokuratora - które Sąd zinterpretował w ten sposób, że nie ma żadnych przeszkód do wykorzystania w prowadzonym postępowaniu karnym wszelkich materiałów z kontroli operacyjnej, w tym takich, co do których prokurator zaniedbał wystąpienia do sądu o uzyskanie zgody następczej w czasie, gdy była ona konieczna - nie przekonuje.
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu swojego orzeczenia zadał naszym zdaniem fundamentalne i jakże trafne pytanie. Mianowicie, czy art. 168b Kodeksu postępowania karnego może obecnie służyć prokuratorowi do naprawienia skutków zaniechania wystąpienia z wnioskiem, o którym była mowa w art. 19 ust. 15c ustawy o Policji.
Sąd Najwyższy wyraził się na tak postawione pytanie jednoznacznie mianowcie, że nie ulega wątpliwości, że nie taki był przecież cel wprowadzenia do porządku prawnego art. 168b Kodeksu postępowania karnego. Dodatkowo Sąd Nwyższy opowiedział się, że takie stanowisko nie jest do zaakceptowana w demokratycznym państwie prawnym. Dlaczego? Ano dlatego, że ci oskarżeni, których proces zakończył się przed 15 kwietnia 2016 r. byliby w o niebo lepszej sytuacji, niż ci, którzy dłużej czekali na rozstrzygnięcie sprawy karnej.
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu przypomniał również swoją uchwałę z 28 czerwca 2018 r., wydaną w sprawie I KZP 4/18, gdzie stwierdzono, że użyte w art. 168b Kodeksu postępowania karnego sformułowanie "innego przestępstwa ściganego z urzędu lub przestępstwa skarbowego innego niż przestępstwo objęte zarządzeniem kontroli operacyjnej" obejmuje swoim zakresem tylko te przestępstwa, co do których sąd może wyrazić zgodę na zarządzenie kontroli operacyjnej, w tym te, o których mowa w art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji. Mówiąc inaczej art. 168b k.p.k., może znaleźć zastosowanie, gdy w wyniku kontroli operacyjnej uzyskano dowód popełnienia nie każdego przestępstwa, ale tzw. przestępstwa katalogowego.
W podsumowaniu Sąd Najwyższy uznał, że art. 168a Kodeksu postępowania karnego - w brzmieniu jakie zostało nadane nowelizacją z 2016 r. - odnosi się do spraw wszczętych po 14 kwietnia 2016 r. Wynika to z art. 36 pkt 1 ustawy z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1247 z późn. zm.), gdzie zaznaczono, że sprawach, w których przed 1 lipca 2015 r. wniesiono do sądu akt oskarżenia, art. 168a k.p.k. nie ma zastosowania do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. Inaczej mówiąc stosowanie art. 168b Kodeksu postępowania karnego jest wstrzymane na podstawie art. 36 pkt 1 w stosunku do spraw, w których akt oskarżenia został wniesiony przed 1 lipca 2015 r., a nie zostały one prawomocnie zakończone do 14 kwietnia 2016 r.
Na sam koniec należy zatem zaznaczyć, że w postępowaniu sądowym przepis art. 168b Kodeksu postępowania karnego - w brzmieniu nadanym w/w nowelizacją – odnosić się będzie jedynie do spraw, w których postępowanie sądowe wszczęto po 14 kwietnia 2016 r.
Sprawy karne adwokat Łódź Zgierz
Kancelaria Adwokacka w Łodzi oraz w Zgierzu Adwokata Piotra Sęk zaprasza do współpracy osoby potrzebujące pomocy prawnej w sprawach z szeroko rozumianego prawa karnego. Nasza Kancelaria Adwokacka posiada wielotonie doświadczenie w sprawach dotyczących obrony podejrzanych jak i oskarżonych w sprawach karnych jak i w reprezentacji osób pokrzywdzonych przestępstwami. Zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią Adwokacką.
Słowa kluczowe: sprawy karne adwokat Łódź, adwokat Zgierz sprawy karne, porady prawne Łódź, dobry adwokat w Zgierzu, kancelaria adwokacka Łódź, kancelaria adwokacka Zgierz