Rozliczenie konkubinatu – jak się do tego zabrać?

Rozliczenie konkubinatu – jak się do tego zabrać? 

W jaki sposób dokonać rozliczenia kosztów poniesionych w nieformalnym związku, w tzw. konkubinacie? Jakie przepisy regulują te kwestie? 

Jak wskazuje się w orzecznictwie sądów powszechnych, konkubinat sam przez się nie może być źródłem żadnych praw i obowiązków uregulowanych w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Z tego względu do konkubinatu nie można - nawet przez analogię – stosować przepisów o małżeństwie. Odnosi się to również do zawartych w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym przepisów dotyczących stosunków majątkowych małżeńskich, w tym rozliczeń następujących po ustaniu wspólności. Odmienna wykładnia oznaczałaby bowiem zrównanie w pewnym zakresie małżeństwa oraz związku nieformalnego, do czego brak podstawy prawnej. Z drugiej strony, nie budzi wątpliwości konieczność dokonania rozliczeń majątkowych po ustaniu konkubinatu. 

Podstawa prawna rozliczenia konkubinatu

W związku z tym, że polski ustawodawca nie uregulował dotychczas kwestii rozliczania się byłych konkubentów po rozpadzie ich związku, odpowiedzi na pytanie w jaki sposób dokonywać takiego rozliczenia należy poszukiwać w orzecznictwie sądów powszechnych, które stoi na stanowisku, że rozliczenia takiego należy dokonywać na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, tj. art. 405 i n. Kodeksu cywilnego. 

Ze względu na to, że prawo nie reguluje statusu konkubinatu, a niedopuszczalne jest stosowania do nich przepisów dotyczących stosunków majątkowych wynikających z zawarcia małżeństwa, konieczne jest poszukiwanie podstaw rozliczeń w obrębie określonych instytucji prawa cywilnego. Wymaga to każdorazowo uwzględnienia konkretnych okoliczności sprawy oraz specyfiki wynikającej ze splotu stosunków osobisto-majątkowych. Jedną z instytucji prawa cywilnego, która może zostać wykorzystana do rozliczenia konkubinatu jest bezpodstawne wzbogacenie. Należy jednak mieć na uwadze, że bezpodstawne wzbogacenie nie może być uznane za uniwersalną podstawę rozliczeń majątkowych po ustaniu związku faktycznego (pozamałżeńskiego), lecz podstawy takiej nie można też generalnie odrzucić. Przesłanką dochodzenia roszczenia na podstawie art. 405 KC jest uzyskanie korzyści majątkowej bez podstawy prawnej. Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem nauki i judykatury przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu należy stosować wtedy, gdy brak innej podstawy prawnej, na jakiej możliwe byłoby przywrócenie równowagi majątkowej, naruszonej bez prawnego uzasadnienia, jak również wtedy, gdy inne środki połączone są z większymi trudnościami (vide: uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 1995 r. III CZP 46/95). 

Przesłanki bezpodstawnego wzbogacenia

Konstrukcja wymienionej powyżej instytucji bezpodstawnego wzbogacenia opiera się na czterech przesłankach, tj.: wzbogacenie jeden osoby; zubożenie drugiej osoby; związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy wzbogaceniem a zubożeniem; wystąpienie wzbogacenia bez podstawy prawnej. 

Jeżeli chodzi o ostatnią z wymienionych przesłanek bezpodstawnego wzbogacenia, tj. wystąpienie wzbogacenia bez podstawy prawnej, to należy ją interpretować w nawiązaniu do art. 410 § 2 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z przywołana normą, świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. 

Przy rozliczaniu konkubinatu, mamy zazwyczaj do czynienia z sytuacją, iż „cel świadczenia nie został osiągnięty”. Np., partnerka zaczyna przekazywać środki finansowe partnerowi, z których jest spłacany kredyt mieszkaniowy zaciągnięty tylko przez partnera, albo środki te przeznaczone są na wykończenie lokalu stanowiącego własność tylko partnera. Partnerka przekazując określone środki finansowe przypuszcza, że związek pomiędzy nią a partnerem będzie trwał, że może nastąpi w przyszłości przekazanie części udziału w nieruchomości na jej rzecz, że partnerzy będą razem w danym lokalu wspólnie mieszkać i prowadzić wspólnie gospodarstwo domowe. W związku z tym, że konkubinat ulega rozpadowi, to w/w oczekiwania nie zostają osiągnięte, zaś wszelkie świadczenia dokonane przez partnerkę należy uznawać za nienależne i za podlegające zwrotowi. To tak w największym uproszczeniu. 

Czy po zakończeniu konkubinatu trzeba zwrócić wszystko co się przekazało partnerowi?

To zależy… Przede wszystkim kwestia dowodowa, czy były partner, bądź partnerka będą w stanie wykazać jakie kwoty, kiedy, na co były przeznaczone i z jakiego źródła wydatki te były finansowane.   

Zgodnie z wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 21.10.2016 r., sygn. akt III Ca 805/16, „nawet gdyby przyjąć, iż powód pomagał pozwanej finansowo w jej utrzymaniu i zakupie mebli do mieszkania (...) to musiał zdawać sobie sprawę, iż jako osoba obca, nie był zobowiązany do jakichkolwiek świadczeń w związku z utrzymywaniem pozwanej. Kupowanie ubrań oraz darowanie telewizora i kanapy z uwagi na łączącą wówczas strony intymną relację, czyni zadość zasadom współżycia społecznego. Każdy bowiem mężczyzna, chcąc mieć romans z młodą kobietą i żyć z nią w konkubinacie musi liczyć się z pewnymi wydatkami, chociażby na drobne upominki do jakich można zaliczyć zakup kobiecie bluzki. Żądanie zwrotu kwot wydatkowanych na upominki w ustalonym przez Sąd stanie faktycznym jest moralnie naganne, a co za tym idzie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i nie może korzystać z ochrony prawnej. Mając na uwadze poczynione ustalenia faktyczne i rozważania prawne, Sąd powództwo oddalił”. Podobnie np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 12 lutego 2020 r. V ACa 422/19. 

Z kolei jak czytamy w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 maja 2018 r. V ACa 442/17: ''Strony pozostawały ze sobą w nieformalnym związku partnerskim. W trakcie pożycia powód wielokrotnie obdarowywał pozwaną drogimi prezentami typu luksusowe kosmetyki, torebki, ubrania, atrakcyjne wyjazdy z rozmaitych okazji i bez, kwiaty. Wśród nich był samochód marki B. (...), zakupiony przez powoda i z jego środków finansowych u dealera marki B.- w (...) sp. z o.o. na nazwisko pozwanej jako osoby fizycznej w dniu 16 lipca 2014 r. za kwotę 203.828,99 zł wraz z dodatkowym doposażeniem i ubezpieczeniem. W ocenie Sądu powództwo jest niezasadne i nieudowodnione i jako takie podlega oddaleniu. Sąd wskazał, że przedmiotem sporu jest czy samochód marki B. (...), będący w posiadaniu pozwanej, znalazł się w jej majątku jako bezzwrotny prezent czy też został jedynie przez powoda oddany do tymczasowego użytkowania, nie przyjmując formy darowizny. Wobec powyższego, na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do umieszczenia dochodzonego roszczenia o zwrot wartości B. w jakiejkolwiek kwocie w zakresie regulacji, mówiących o bezpodstawnym wzbogaceniu bądź nienależytym świadczeniu albo nakładach bądź wydatkach ze strony powoda na majątek pozwanej. Dowody osobowe oraz analiza stanu faktycznego w świetle doświadczenia życiowego pozwalają przyjąć, że powód w pełni świadomie podejmował decyzje, dotyczące dokonywania prezentów dla pozwanej, nie oczekując ich zwrotu. Dotyczy to też drogiego luksusowego samochodu, co niewątpliwie uczynił z miłości i czym pragnął umocnić związek.''

Sprawy o podział majątku - adwokat w Zgierzu, Łodzi

Zapraszamy do kontaktu osoby osoby zainteresowane uzyskaniem pomocy prawnej w sprawach dotyczących podziału majątku wspólnego byłych małżonków, w sprawach dotyczących zniesienia współwłasności oraz działu spadku. Nasze karcenie adwokackie mieszczą się w Łodzi oraz w Zgierzu. 

Słowa kluczowe: rozliczenie konkubinatu, sprawy majątkowe, adwokat Łódź, adwokat Zgierz, porady prawne on-line, doradztwo prawne, prawnik Zgierz