Odpowiedzialność notariusza
kom: 723 639 158
Odpowiedzialność odszkodowawcza notariusza
Zgodnie z art. 49 ustawy prawo o notariacie, notariusz ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu czynności notarialnych na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym, z uwzględnieniem szczególnej staranności, do jakiej jest obowiązany przy wykonywaniu tych czynności. Według art. 80 § 2, przy dokonywaniu czynności notarialnych notariusz jest obowiązany czuwać nad należytym zabezpieczeniem praw i słusznych interesów stron oraz innych osób, dla których czynność ta może powodować skutki prawne. Według którego z reżimów odpowiedzialności cywilnej – kontraktowego czy deliktowego – notariusz będzie odpowiadać? W jaki sposób Kancelaria Adwokacka może pomóc w dochodzeniu roszczeń odszkodowawczych od notariusza?
Przede wszystkim należy rozpocząć od tego, że notariusz jest osobą zaufania publicznego, a dokumenty zawierające czynności notarialne mają charakter dokumentów urzędowych w rozumieniu Kodeksu postępowania cywilnego. W orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że zadaniem notariusza jest zapewnienie bezpieczeństwa obrotu prawnego i wiarygodności. Państwo przeniosło na notariusza część swoich kompetencji w zakresie czynności, które uznało za doniosłe pod względem prawnym. Notariusze nadają kształt prawny interesom majątkowym poszczególnych podmiotów, rozstrzygając o losach stosunków gospodarczych na przyszłość, gwarantują zgodność obrotu cywilnoprawnego z przepisami prawa, są "strażnikami" obowiązującego porządku prawnego. Notariusze ma eliminować bądź ograniczać ryzyko przyszłego sporu przed sądem.
Profesjonaliści świadczący pomoc prawną, tacy jak adwokaci, radcowie prawni, czy notariusze obciążeni są najwyższą miarą staranności. Ta najwyższa miara staranności wynika również z różnicy pomiędzy wiedzą prawniczą klienta, a wiedzą w/w profesjonalistów oraz z tego, że właśnie po pomoc prawną klient udaje się do profesjonalnego prawnika. Profesjonalizm w/w osób powinien się przejawiać w dbałości o prowadzenie sprawy z wykorzystaniem wszystkich dopuszczalnych prawem możliwości, zapewniających mocodawcy uzyskanie korzystnego dlań rozstrzygnięcia.
W orzecznictwie sądów ugruntował się już pogląd, że rozważając podstawy odpowiedzialności notariusza należy sięgnąć po reżim odpowiedzialności deliktowej. Oznacza to, że źródła odpowiedzialności notariusza trzeba będzie upatrywać w przepisach art. 415 Kodeksu cywilnego
w związku z art. 80 § 2 i 3 i art. 49 ustawy Prawo o notariacie. Trzeba będzie zatem wykazać trzy przesłanki warunkujące odpowiedzialność notariusza. Szkodę, winę notariusza w jej powstaniu oraz związek przyczynowy pomiędzy szkodą a zawinieniem.
Odpowiedzialność notariusza zarówno w stosunku do swojego klienta jak i wobec osób trzecich znajduje podstawę prawną w art. 49 w zw. z art. 415 k.c. Obowiązek notariusza dokonania czynności notarialnej nie powstaje przecież na podstawie umowy o dokonanie tej czynności, lecz na podstawie art. 91 ustawy prawo o notariacie, który statuuje przymus notarialny.
Wina notariusza
Co oznacza, że notariusz musi zawinić. Co oznacza, że jedną z przesłanek odpowiedzialności deliktowej jest wina notariusza? W polskim systemie prawa cywilnego przyjmuje się, że wina może być rozumiana jako bezprawne działanie lub zaniechanie umyślne lub nieumyślne, przy czym wina umyślna dzieli się na winę pod postacią lekkomyślności bądź też niedbalstwa. Jak podkreśla się w orzecznictwie, w wypadku niedbalstwa szkoda jest wynikiem niedołożenia przez sprawcę należytej staranności. Co istotne, Sąd Najwyższy wielokrotnie wypowiadał się w tym zakresie jednoznacznie wskazując, że do zachowania takiej należytej staranności zobowiązany jest właśnie m.in. notariusz i z tego tytułu ponosi on odpowiedzialność odszkodowawczą względem swoich klientów.
Adwokat powinien również zasugerować Klientowi zgłoszenie ewentualnych roszczeń odszkodowawczych do zakładu ubezpieczeń, w którym dany notariusz ma wykupioną polisę OC. Trzeba wiedzieć, że każdy notariusz ma obowiązek wykupienia polisy OC, z której można będzie pokryć ewentualne szkody. Wobec ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej notariusza, do zapłaty należnego odszkodowania obowiązany może być również zakład ubezpieczeń, w granicach odpowiedzialności cywilnej samego notariusza, zgodnie z art. 822 § 1 Kodeksu cywilnego. Ważne pytanie. Kogo w takiej sytuacji pozwać? Notariusza, czy zakład ubezpieczeń, czy też notariusza i zakład ubezpieczeń jednocześnie? W tym zakresie z pomocą również może przyjść adwokat, który pomoże przeanalizować postanowienia ogólne ubezpieczenia notariusza, zwłaszcza pod kątem ewentualnych ograniczeń jeżeli chodzi o zakres odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń.
Elektroniczne księgi wieczyste - obowiązek sprawdzenia
W chwili obecnej istnieje elektroniczny dostęp do treści ksiąg wieczystych. Elektroniczna wyszukiwarka jest dostępna na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości. Urządzenie to jest ogromnym ułatwieniem min. dla notariuszy, którzy mogą w każdej chwili sprawdzić aktualny stan księgi wieczystej. Zdarza się, że do kancelarii notarialnych dostarczane są odpisy ksiąg wieczystych i zanim dojdzie do podpisania aktu notarialnego upływa kilka dni. W tzw. międzyczasie może pojawić się jakaś wzmianka w księgach wieczystych. Np. urząd skarbowy złożył wniosek o wpis hipoteki przymusowej na nieruchomości. W takim przypadku w księdze wieczystej pojawi się wzmianka o wpływie takiego wniosku.
Głównym założeniem reformy ksiąg wieczystych było zastąpienie dotychczasowych papierowych ksiąg wieczystych księgami w formie elektronicznej, utworzenie elektronicznej bazy ksiąg wieczystych oraz umożliwienie bieżącej weryfikacji wpisów w księgach wieczystych. Równie ważne było zwiększenie bezpieczeństwa danych zgromadzonych w księgach wieczystych, usprawnienie postępowań sądowych np. wieczysto-księgowych, zapewnienie szybszego dostępu do treści ksiąg wieczystych oraz wprowadzenie możliwości zapoznania się ze stanem prawnym dowolnej nieruchomości bez konieczności udawania się do wydziału sądu, który prowadzi daną księgę wieczystą.
A zatem, skoro notariusz profesjonalnie trudni się obrotem nieruchomościami to powinien on korzystać z elektronicznych ksiąg wieczystych. System ten zmniejsza ryzyko ewentualnych błędów przy sporządzaniu aktu notarialnych. Niejednokrotnie zdarza się, ze notariusz posiada papierowy odpis księgi wieczystej, który może mieć już kilka dni czy też tygodni. Wymóg starannego działania obliguje notariusza do dołożenia należytej staranności i do zweryfikowania posiadanego odpisu z elektroniczną księga wieczystą. Jak przyjmuje się w orzecznictwie, notariusz wykaże staranność zawodową, jeżeli w obecności stron zapozna każdą z nich z treścią księgi, zamieszczając na tę okoliczność wzmiankę określającą rok, miesiąc, dzień, godziną i minutę odczytania księgi. W takim wypadku nie mają żadnego znaczenia zapewnienia zbywcy, że „stan prawny nieruchomości nie uległ zmianie” po otrzymaniu odpisu księgi wieczystej.
A zatem, dla przykładu rozważmy następujący stan faktyczny. Notariusz sporządza akt notarialny sprzedaży nieruchomości. Do sporządzenia aktu notarialnego zostaje wykorzystany odpis księgi wieczystej, który ma na dzień podpisania aktu notarialnego dwa tygodnie. Okazuje się, że w elektronicznej księdze wieczystej ukazała się wzmianka o wpływie wniosku o ustanowienie hipoteki przymusowej. Kupujący nabył nieruchomość, na której po kilku miesiącach ustanowiono hipotekę przymusową. Źródła swojej szkody kupujący może upatrywać względem notariusza w niedochowaniu przez notariusza należytej staranności podczas sporządzania aktu notarialnego tj. niedokonanie należytej weryfikacji księgi wieczystej w powszechnie dostępnej wersji elektronicznej. Moim zdaniem taki przypadek można zakwalifikować, jako niedochowanie przez notariusza należytej staranności przy sporządzaniu aktu notarialnego.
Jak orzekł w jednym ze swoich orzeczeń Sąd Najwyższy, w ramach odpowiedzialności notariusza przewidzianej w art. 415 Kodeksu cywilnego w związku z art. 49 ustawy Prawo o notariacie, wystarczająca jest najlżejsza wina i nie ma żadnych podstaw, by twierdzić, że o niedbalstwie notariusza można mówić tylko wtedy, gdy dopuścił się naruszenia obowiązków o charakterze absolutnie podstawowym. Obowiązek dochowania staranności nie może być też ograniczony do podejmowania działań wprost w przepisach przewidzianych i nie ma to nic wspólnego z odpowiedzialnością absolutną.
Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Łodzi w jednym ze swoich wyroków, wskazane uchybienia po stronie notariusza sąd uznał za zawinione naruszenie art. 49, art. 80 § 2 i 3 ustawy Prawo o notariacie o znamionach niedbalstwa, które były skutkiem niedochowania należytej staranności, do jakiej zobowiązany jest notariusz przy wykonywaniu czynności notarialnych. Ten rodzaj staranności zawodowej, popartej odpowiednim wykształceniem, fachowym przygotowaniem, odnosi się również do analizy oświadczeń wiedzy stron transakcji, o ile dotyczą rzeczy istotnych z punktu widzenia bezpieczeństwa i ryzyka transakcji oraz analizy stanu prawnego nieruchomości w kontekście wpisów i wzmianek o wpisach w księdze wieczystej (tym bardziej, że chodzi o wpis ostrzeżeń), tak aby zapewnić stronom należyte pouczenia i zapewnić w miarę możliwości najpełniejszą ochronę ich interesów.
Oczywiście w razie zgłoszenia ewentualnych roszczeń do notariusza, ten może ustosunkować się, że przecież żaden przepis prawa nie nakłada na niego wprost obowiązku sprawdzania ksiąg wieczystych w systemie elektronicznym. W tym miejscu warto przytoczyć wyrok Sądu Najwyższego, gdzie Sąd Najwyższy stwierdził, że staranne postępowanie notariusza to takie, w którym przy wykonywaniu istniejących przepisów uwzględnia on także istniejące w danej dziedzinie zasady i zwyczaje postępowania. Te wszystkie podstawy określające zachowanie konkretnego podmiotu w danej sytuacji muszą być brane pod uwagę przez podmiot dokonujący oceny tego zachowania się. Szczególna staranność notariusza w rozumieniu art. 49 ustawy Prawo o notariacie polega na tym, że jej ocena powinna uwzględniać dodatkowo kryteria wynikające z zawodowego charakteru działalności tego podmiotu. A zatem, nie tylko powinny być brane pod uwagę same przepisy, bowiem ustawodawca nie jest w stanie objąć normami prawnymi każdego przypadku. Powinno się również brać pod uwagę zwyczaje, normy, czy standardy obowiązujące w danym zawodzie.
Status prawny notariusza
Jak wielokrotnie orzekał Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach, notariusz jest osobą zaufania publicznego, a dokumenty zawierające czynności notarialne mają charakter dokumentów urzędowych w rozumieniu Kodeksu postępowania cywilnego. W doktrynie i orzecznictwie jednolicie wskazuje się, że zadaniem notariusza jest przede wszytskim zapewnienie bezpieczeństwa obrotu prawnego i wiarygodności. Państwo przeniosło na notariusza część swoich kompetencji w zakresie czynności, które uznało za doniosłe pod względem prawnym i ogólnospołecznym. Notariusz nadaje kształt prawny interesom majątkowym poszczególnych podmiotów, rozstrzygając o losach stosunków gospodarczych na przyszłość i gwarantuje zgodność obrotu cywilnoprawnego z przepisami prawa, jest "strażnikiem" obowiązującego porządku prawnego. Czynności notarialne muszą zapewniać wszystkim ich uczestnikom bezpieczeństwo prawne. Notariusz ma eliminować bądź ograniczać ryzyko przyszłego sporu przed sądem, a jeśliby do sporu doszło to rolą notariusza jest usprawnienie postępowania cywilnego przez dostarczenie jednoznacznych dowodów. Jak wynika z powyższego, od notariusza należy oczekiwać najwyższych standardów.
Sprawy o odszkodowania i zadośćuczynienia adwokat Zgierz Łódź
Nasza Kancelaria Adwokacka w Łodzi oraz w Zgierzu ma na swoim koncie szereg spraw o odszkodowania, zadośćuczynienia i renty z tytułu wypadków komunikacyjnych z OC sprawcy szkody, z tytułu błędów w sztuce lekarskiej, z tytułu naruszenia dóbr osobistych, z tytułu czynów nieuczciwej konkurencji, czy utraty wartości nieruchomości. Dzięki naszemu wieloletniemu doświadczeniu pomożemy Państwu w przygotowaniu się do sprawy w sposób profesjonalny. Będziemy Państwa również reprezentować na etapie likwidacji szkody, jak i przed sądami wszystkich instancji.
Słowa kluczowe: Kancelaria Adwokacka Łódź, adwokat Łódź, odszkodowania Łódź, adwokat Zgierz, porady prawne Łódź, dobry adwokat Łódź, adwokat w Łodzi, sprawy cywilne